Ateş, çocukluk çağında doktor başvurularının en sık sebeplerinden biridir. Çocuklarda huzursuzluk, halsizlik, iştahsızlık gibi etkiler yapmakla birlikte ebeveynlerde de sıklıkla kaygıya yol açmaktadır.
Çocuğun yaşı, ek şikayetleri, muayene ve tahlil sonuçlarıyla birlikte değerlendirilmesi gereken bir durum olan ateş, altta yatan ciddi bir hastalığın sonucu olabileceği gibi hafif seyirli bir viral enfeksiyon nedeniyle de görülebilmektedir. Anne babaların en fazla endişelendiği ve korktuğu durum ise ateşli havaleler olmaktadır.
Ateşli havale (febril konvulziyon) ateşle birlikte ortaya çıkan ve çoğunlukla gözleri bir noktaya dikme ve tüm vücutta gevşeme, bayılma, kendini kaybetme şeklinde görülebildiği gibi kasılma ve titremeler şeklinde de görülebilir.
5 yaşından küçük her yüz çocuktan iki ila sekizinde görülen bir durum olan febril konvulziyonların 3 ayın altında ve 6 yaşın üzerinde görülme olasılığı çok düşüktür. Önceden epilepsi (sara) hastalığı tanısı olmayan çocuklarda beyin zarındaki ciddi enfeksiyonlar (menenjit gibi) dışındaki ateşli enfeksiyonlara bağlı oluşan ateşle birlikte görülmektedir.
Ateşli havalenin neden ortaya çıktığı kesin olarak bilinmemektedir. Ateş yüksekliği ateşli havalenin sebebi değildir ve ateşin yükseklik derecesiyle havale olasılığı arasında bir ilişki yoktur. Yani ateş derecesi yükseldikçe havale riski artmaz. Yapılan çalışmalar genetik yatkınlığın bir etken olduğunu göstermektedir. Yani aile bireylerinde çocukken ateşli havale geçirme öyküsü olan çocuklarda ateşli havale görülme olasılığı daha yüksektir.
Ateşli havalelerin büyük kısmı kısa sürelidir ve beyinde kalıcı hasar bırakma ihtimali düşüktür. Ancak uzun süreli durdurulamayan havale geçirme durumunda havalenin beyinde zarar bırakma olasılığı vardır. Ateşli havalelerin büyük kısmı tekrarlamaz ve epilepsi (sara) hastalığına dönüşmez. Az bir kısım hastada bu olasılık vardır ve bununla ilgili değerlendirmeyi hastayı tedavi eden hekim yapmaktadır.
Çocuğun bakımını üstlenen kişilerin ateşli havale ile ilgili önceden bilgi sahibi olması doğru müdahalede bulunabilmeleri için oldukça önemlidir. Akılda tutulması gereken önemli hususlar aşağıda maddeler şeklinde sıralanmıştır:
- Febril konvulziyonlar ateşle birlikte görüldüğünden ateşin doğru şekilde ölçülüp tanınması ve uygun şekilde düşürülmesi hem aileyi hem de çocuğu rahatlatacaktır. Ateşi yüksek olan çocuğun kıyafetlerinin çıkarılarak vücudunun ılık suyla yıkanması, ortam sıcaklığının düşürülmesi ateşin düşürülmesinde yardımcı olacaktır. Soğuk suyla yıkamak, çocuğun vücuduna kolonya, ispirto gibi maddeler sürmek önerilmemektedir.
- Havale durumunda paniğe kapılmamak ve sakinliği korumak (her ne kadar aile için zor olsa da) doğru müdahalelerin yapılabilmesinin ilk şartıdır.
- Havale durumunda çocuğun etrafında çarpıp dökebileceği ve vücuduna zarar verecek sivri köşeli eşyaların olmamasına dikkat edilmelidir. Kol ve bacaklarda kasılmalar varsa hareketlerin zorlanarak engellenmesine uğraşılmamalıdır.
- Havale durumunda çocuk yan yatırılmalı, başının altına bir yastık koyulmalı veya el ile destek sağlanmalıdır. Bu sayede ağız içeriğinin solunum yoluna kaçması engellenecektir.
- Havalelerin büyük çoğunluğunun birkaç dakika içinde kendiliğinden geçeceği bilinmelidir. Çocuğun ağzını açmaya çalışmak, bu amaçla kaşık, parmak sokmak gibi uygulamalar yapılmamalıdır. Bu uygulamalar çocuğa fayda değil zarar verecektir.
- Havalenin süresine dikkat edilmelidir. Doktora başvuruda havale süresi, takip ve tedavi için yol gösterici olacaktır.
- Eğer havale birkaç dakikada durmuyorsa 112’ye haber vererek çocuğu en yakın hastaneye götürmek gerekmektedir.
Uzm. Dr. Salih AYDIN
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı